Βαλλόμεθα πανταχόθεν. Ο κόσμος, όπως τον γνώρισαν οι σημερινοί μεσήλικες κι όπως προσδοκούσαν ότι θα πορευτεί οι νεότεροι άνθρωποι, έχει γκρεμιστεί συθέμελα. Τα τελευταία ερείπια και τα αποκαΐδια, αναχώματα της κατιούσας μέχρι χθες, παρασύρονται οριστικά στην εξαφάνιση, σχεδόν στη λήθη. Η πραγματικότητα δεν έχει δισταγμούς, σκοτώνει κάθε ικμάδα αισιοδοξίας για την επιούσα. Όλες οι βεβαιότητες, οι κανονικότητες κι όλα τα δεδομένα για τις επιλογές του βίου, σήμερα καταρρέουν πανεύκολα, ενώπιον της πραγματικότητας. Η προετοιμασία των νεότερων ανθρώπων για τον κόσμο κατέστη κενή περιεχομένου ή άχρηστη σχεδόν εν μία νυκτί. Απ’ όσα μόχθησαν να μάθουν οι σημερινοί μεσήλικες, πολλώ δε μάλλον οι πρεσβύτεροι τούτων, στα παιδιά τους, προκειμένου αυτά ν’ αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις της ζωής, ελάχιστα στοιχεία ανταποκρίνονται στον κόσμο που διαμορφώνει η πραγματικότητα. Η οικονομική κρίση, η πανδημία, ο πόλεμος ανέτρεψαν και αναδιαμορφώνουν τα πάντα.
Η δημοκρατία τείνει ν’ απολέσει οριστικά το καταστατικό της περιεχόμενο. Αν η ζώσα πραγματικότητα λαμβάνει χώρα στ’ όνομα της δημοκρατίας, ενώ τα γεγονότα επ’ ουδενί σχετίζονται με τις δημοκρατικές αρχές, τότε απομένει μόνο η οπιούχος λειτουργία του πολιτεύματος για τον έλεγχο των μαζών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση οδεύει να καταστεί το συντομότερο ιστορικό, πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό ανέκδοτο, με την ουσιώδη διαφορά της πρόκλησης διαρκούς δυστυχίας, αντί γέλιου. Έπειτα από μερικές δεκαετίες σχετικής νηνεμίας, οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι επανεμφανίστηκαν στο προσκήνιο και ταυτόχρονα ενέσκηψε η απειλή εκτεταμένων συρράξεων, λόγω πολυποίκιλων ανταγωνισμών, σε διάφορα σημεία του πλανήτη, με ακραία πόλωση και με πιέσεις ή διαπραγματεύσεις επιλογής στρατοπέδου μεταξύ των ουδέτερων κρατών και των μεγάλων δυνάμεων.
Η πολυπαραγοντική μετανάστευση ανθρώπων και πληθυσμών αυξάνεται, αλλά η Ευρώπη αρέσκεται στη φρίκη των pushbacks. Ως αποτέλεσμα, διογκώνεται το πρόβλημα του νεοσυντηρητισμού, του νεοεθνικισμού, του νεοφασισμού και της ακροδεξιάς ρητορικής, αντί τόσοι αιώνες ιστορίας παθημάτων να έχουν αποφέρει αδιαπραγμάτευτες ανθρωπιστικές διδαχές ακόμη και σ’ ευάλωτες ή υπό κρίση δημοκρατίες. Οι αλλεπάλληλες κρίσεις προλείαναν το έδαφος για την ενεργειακή κρίση, τον πληθωρισμό, τη φτώχεια. Η γενικευμένη επικράτηση του δόγματος ΤΙΝΑ («there is noalternative») μεθοδικά οδήγησε στην ισοπεδωτική πτώση του βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων παγκοσμίως, στην αποδοχή της διαρκούς αύξησης της ανεργίας ως αναπόδραστης συνθήκης, στην ολοκληρωτική υποταγή της πολιτικής στις σάπιες οικονομικές ελίτ. Οι λαοί παρέδωσαν μοιρολατρικά την τύχη τους στα ιδιοτελή συμφέροντα των επιχειρηματικών γιγάντων και περιορίστηκαν, κατά ρεαλιστική εκτίμηση, σ’ ένα αποκόμματο ζωής.
Ο κόσμος βιώνει νεόκοπα κοινωνικά φαινόμενα, όπως αυτό της «μεγάλης παραίτησης», τα οποία μαρτυρούν με ακρίβεια το γκρέμισμα του παλιού κόσμου. Πέθανε κι έχει ταφεί πολυτελώς και αμετάκλητα στον ιστορικό χρόνο η πανομοιότυπη πορεία ζωής των ανθρώπων: γέννηση, εκπαίδευση, σπουδές, εργασία, αυτοκίνητο, γάμος, πρώτη κατοικία, τεκνοποίηση, εξοχική κατοικία, σύνταξη, εγγόνια, θάνατος. Οι άνθρωποι σκέφτονται διαφορετικά, έχουν άλλες ανάγκες, νέες προτεραιότητες και η προσαρμογή τους στη σημερινή πραγματικότητα μπορεί να δημιουργήσει έναν άλλον κόσμο.
Στο ελλαδαντές, όλα τα παραπάνω υφίστανται υπερδιογκωμένα. Ως εκ τούτου, υπερχειλίζουν οι επιπτώσεις και οι διακλαδώσεις τους στις ζωές των ανθρώπων. Τούτο συμβαίνει, διότι οι εκάστοτε κυβερνήσεις του τόπου, από τη μεταπολίτευση κι εφ’ εξής, εγκαθίδρυσαν τη χειρίστη των εκδοχών της δημοκρατικής προόδου αλλά και της οικονομικής ανάπτυξης. Ο ορθός λόγος στο ελλαδαντές ελλείπει στο διηνεκές και κάθε απόπειρα εισφοράς λογικής στο δημόσιο διάλογο καταπνίγεται άμα τη εκδηλώσει της. Στη χώρα μας, συγκεκριμένα λόμπι συμφερόντων έχουν μετατρέψει σ’ ευκαιρία κάθε κρίση. Συγκεκριμένες επιχειρήσεις, συγκεκριμένοι άνθρωποι, συγκεκριμένοι πολιτικοί, δημοσιογράφοι και λοιποί δημοσιολογούντες, με γνωστά τα ονόματα και τις δραστηριότητές τους, διαχρονικά θησαυρίζουν ανεξαρτήτως συνθηκών ή πραγματικότητας. Ακόμη και στην περίπτωση που κυριολεκτικά πεθαίνουν άνθρωποι, είτε από την ανέχεια είτε από την κρατική βία ή την πανδημία ή εξ αιτίας πολέμου ή μετανάστευσης, αυτοί οι συγκεκριμένοι συνεχίζουν να εμπορεύονται επί του ανθρωπίνου πόνου.
Στις σημερινές βιοτικές συνθήκες, το ελλαδαντές επιδίδεται στον αρνητικό πρωταθλητισμό σχεδόν με ό,τι καταπιάνεται (ελευθερία τύπου, νεκροί από πανδημία, κόστος ηλεκτρικής ενέργειας, κόστος ζωής σε δυσαναλογία με μισθούς και συντάξεις, κατάλυση κράτους δικαίου και κοινωνικού κράτους, αναξιοπιστία θεσμών – κατάλογος άνευ τέλους). Τέτοιους είδους διαπιστωτικές επισημάνσεις συχνά χαρακτηρίζονται «λαϊκίστικες» από τους επιτήδειους της φαυλοκρατίας και το σύστημα συνεχίζει ακάθεκτο. Αρωγός των «κακώς κειμένων» στο ελλαδαντές είναι η αισχρή πλειοψηφία των εξωνημένων μέσων ενημέρωσης, η οποία εισπράττει φανερά χρήματα από την κυβερνητική άρχουσα τάξη, για να εξυπηρετεί ωμά και αδιάντροπα το οπιούχο αφήγημα των ελίτ και να γαλουχεί φοβισμένες συνειδήσεις με σκοταδιστική προπαγάνδα. Το ελλαδαντές είναι η ευρωπαϊκή χώρα, στην οποία μπορούν να συγκαλυφθούν με απόλυτη επιτυχία τα μεγαλύτερα σκάνδαλα, να σχετικοποιούνται εγκλήματα όπως η εμπορία ανθρώπων, ο βιασμός, η παιδεραστία, η ανθρωποκτονία, να βιώνουν οι πολίτες καθημερινά ακραίες παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους, παρ’ όλα δε ταύτα να μην αντιδρά ΚΑΝΕΙΣ. Η Δικαιοσύνη παραμένει σκοπίμως στραγγαλισμένη από ή εναγκαλισμένη με τις άλλες εξουσίες. Η αστυνομία στέκει απέναντι κι εναντίον του πολίτη, μαχόμενη στο πλευρό της πολιτικής εξουσίας. Το κράτος εν γένει υπάρχει για να εμποδίζει κάθε αλλαγή, η οποία δεν συμβαδίζει με τα συμφέροντα των ιδιοκτητών της χώρας.
Σ’ αυτό το πλαίσιο διαβίωσης στην ελληνική κοινωνία, οι άνθρωποι καλούνται να δώσουν τον τιτάνιο αγώνα επιβίωσης αλλά και ανταπόκρισης στο δημοκρατικό κάλεσμα. Η εποχή, κατά την οποία οι πολίτες δήθεν χρειάζονταν πολιτικούς κηδεμόνες για να πιστέψουν σε δήθεν οράματα, έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Δεν υπάρχουν κόμματα ικανά να καθοδηγήσουν με στιβαρή στρατηγική και σοβαρό σχέδιο την εκπόνηση της συλλογικής προοπτικής που απαιτεί η πραγματικότητα. Προοπτικής βασισμένης στη συμπερίληψη, στην επαναφορά του κοινωνικού κράτους και του κράτους δικαίου, στην αποκατάσταση των θεσμών και στην παύση του αντιδημοκρατικού κατήφορου. Δεν υπάρχουν κόμματα ικανά για τη στοιχειώδη διαχείριση των προβλημάτων και δεν υπάρχουν κυβερνήσεις για τη στοιχειώδη διαχείριση της δυστυχίας των ανθρώπων. Αν φαντάζει πολυτέλεια η απάντηση των πολιτών σε τούτο το δημοκρατικό κάλεσμα, εν όψει της δύσκολης καθημερινότητας και των εκκρεμοτήτων επιβίωσης, τότε ο κόσμος που διαμορφώνεται σήμερα ενδέχεται να καταλήξει τόσο αφιλόξενος, ώστε, κατά τις επόμενες δεκαετίες, να δικαιώσει τις προβλέψεις αναρρίχησης της κατάθλιψης στην πρώτη θέση των αιτιών θανάτου παγκοσμίως.
Όποιος έχει την ευκαιρία να συζητήσει για το μέλλον μ’ έναν νέο άνθρωπο σήμερα, ίσως ακούσει τα εξής: «θέλω να βρω τι μου αρέσει και, είτε σπουδάσω είτε όχι, να δουλεύω πάνω σ’ αυτό όλη μου τη ζωή και να μπορώ και ν’ αλλάξω καριέρα κάνοντας ό,τι αγαπώ γενικά, θέλω επίσης να κοιμάμαι σκεπτόμενος ότι η επόμενη μέρα θα είναι όμορφη και ότι θ’ αφιερώσω χρόνο σε ό,τι με συναρπάζει». Οι αυτόματες σκέψεις καθ’ ενός στην αυτονόητη και αυταπόδεικτη ορθότητα της εν λόγω θέσης αποδεικνύουν δυνητικά την κατεύθυνση του βίου του. Εκείνοι που σκέφτονται τον αντίλογο στην ανωτέρω θέση ή εκείνοι που χλευάζουν, αποδομούν ή απορρίπτουν σκωπτικά την ορθότητα τέτοιας νοοτροπίας είναι οι άνθρωποι που βλέπουν τα τρένα ενός άξιου βίου να περνούν και δεν επιβιβάζονται. Τ’ αποτελέσματα της στάσης αυτών των ανθρώπων είναι σήμερα ορατά στη ζώσα πραγματικότητα. Ας ελπίσουμε ότι ο καινούριος κόσμος, που διαμορφώνεται, θα συμπεριλάβει τους νέους ανθρώπους που σκέφτονται το βίο τους και τη θέση τους στον κόσμο με τον παραπάνω τρόπο. Οι υπόλοιποι είθε να επιστρέψουν στα θρανία και ν’ αφοσιωθούν στη μελέτη της Ιστορίας, ώστε να μάθουν όσα δεν διδάχθηκαν.
Ο Γεώργιος – Φοίβος Ξενάκης είναι Δικηγόρος