Συνέντευξη με την Αγγελική Καρδαρά. Δρα Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ ΕΚΠΑ, Φιλόλογο, Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος, Συγγραφέα-Εισηγήτρια και Εκπαιδεύτρια E–Learning ΕΚΠΑ
- Κυρία Καρδαρά, με αφορμή το βιβλίο σας «Έγκλημα & Γυναίκα» αλλά και ως Επιστημονική Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος, ποια είναι τα κύρια συμπεράσματα στα οποία καταλήγουν οι ερευνητικές σας προσεγγίσεις για το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας στη σημερινή εποχή; Πού πιστεύετε ότι πρέπει να εστιάσει την προσοχή και το ενδιαφέρον τόσο το κοινό για την ενημέρωσή του, όσο όμως και η Πολιτεία ως προς την αποτελεσματική διαχείριση ζητημάτων που σχετίζονται με τη βία μέσα στην οικογένεια και την προστασία των θυμάτων;
Ένα από τα πρωταρχικά συμπεράσματα των ερευνητικών μας προσεγγίσεων αφορά, κ. Χαριτάτε, στην ανάγκη επέκτασης της ενημέρωσης, της ευρύτερης κοινωνικής ευαισθητοποίησης και αφύπνισης με εστίαση στις σύνθετες διαστάσεις και προεκτάσεις του φαινομένου, που πέρα από τις καίριες εγκληματολογικές του πτυχές, λαμβάνει σοβαρές κοινωνικές διαστάσεις. Πρέπει να γίνει κατανοητό στο ευρύ κοινό ότι το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας αποτελεί ένα πολυσύνθετο φαινόμενο και η ολιστική και διεπιστημονική προσέγγισή του κρίνεται επιτακτικής σημασίας για την πιο αποτελεσματική διαχείρισή του και για την προστασία των θυμάτων. Στο σημείο αυτό είναι πολύ σημαντικό να εστιάσει η οργανωμένη Πολιτεία, μεταξύ άλλων, και στους παράγοντες που κρατούν ένα θύμα ακόμα και για χρόνια «εγκλωβισμένο» σε ένα κακοποιητικό περιβάλλον και αυτούς τους παράγοντες να προσπαθήσει να τους εξαλείψει.
Ένα επίσης σημαντικό συμπέρασμα αφορά στην ανάγκη εκπαίδευσης της νέας γενιάς στα κρίσιμης σημασίας ζητήματα ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας, καθώς επίσης τη σπουδαιότητα της δια βίου εκπαίδευσης και επιμόρφωσης όλων των επαγγελματιών και επιστημόνων που ασχολούνται με το φαινόμενο ή/και έρχονται σε επαφή με τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, ώστε να κατανοήσουν σε βάθος όλες τις πτυχές του φαινομένου και να μπορέσουν να προσεγγίσουν με την απαιτούμενη κοινωνική ευαισθησία τα θύματα έχοντας αντιληφθεί τη σοβαρότητα και την κρισιμότητα των καταστάσεων. Το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας αποτελεί δυστυχώς ένα «σκοτεινό» ή αλλιώς «αφανές» έγκλημα, καθώς πολλά περιστατικά δεν καταγγέλλονται, ως εκ τούτου δεν έχουμε την ακριβή και πλήρη εικόνα του. Αυτό σημαίνει ότι είναι επιτακτική η ανάγκη να επενδύσουμε στην ενημέρωση αλλά και παράλληλα την εκπαίδευση, μέσω των οποίων μπορούμε να ενισχύσουμε και την πρόληψη. Ασφαλώς, σε επιστημονικό επίπεδο οφείλουμε να είμαστε διαρκώς σε «επαγρύπνηση», να μελετάμε, να ερευνάμε, να αντλούμε πολύτιμα στοιχεία και από τη διεθνή εμπειρία.
- Αναφερθήκατε σε παράγοντες που κρατούν «εγκλωβισμένα» σε κακοποιητικά περιβάλλοντα θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Μπορούμε να αναφερθούμε πιο συγκεκριμένα σε παράγοντες που κρατούν μια γυναίκα, είτε νεαρής είτε μεγαλύτερης ηλικίας, σε μια σχέση βίας και κακοποίησης;
Έχουμε αναλύσει τους παράγοντες και μέσα από την εκτενή αρθρογραφία στο propago. Θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε ορισμένους πολύ σημαντικούς παράγοντες. Ένας πρωταρχικός παράγων ο οποίος κρατά μια γυναίκα στο κακοποιητικό περιβάλλον είναι ο φόβος που αισθάνεται για την αντίδραση του δράστη ο οποίος σε πολλές περιπτώσεις την απειλεί για καίριας μάλιστα σημασίας ζητήματα. Ειδικότερα, μπορεί να απειλεί τη σωματική της ακεραιότητα ή/και τη ζωή της ή/και τη ζωή άλλων προσφιλών της προσώπων, τη σχέση της με τα παιδιά, τη δουλειά της, να την απειλεί ότι θα την εξοντώσει οικονομικά, ότι θα την εξευτελίσει στον κοινωνικό και φιλικό της περίγυρο. Συνεπώς η Πολιτεία με τις ενδεδειγμένες ενέργειές της πρέπει να ενδυναμώσει τα θύματα προκειμένου να αντιμετωπίσουν τον φόβο τους, λαμβάνοντας παράλληλα και όλα τα κατάλληλα μέτρα ώστε να αποτρέψει τους δράστες ενδοοικογενειακής βίας από το να απειλούν και να τρομοκρατούν τα θύματά τους, ειδικά για τόσο «ευαίσθητα» ζητήματα, όπως είναι τα παιδιά, η εργασία, η σχέση με τον κοινωνικό περίγυρο. Αυτό είναι ένα πεδίο στο οποίο πρέπει αναμφίβολα να δοθεί βαρύτητα, γιατί εάν στην πράξη δεν καταπολεμηθεί ο φόβος και δεν αισθανθεί η γυναίκα ασφαλής από τις συνεχείς απειλές του δράστη, δεν θα μπορέσει να λάβει τη δύναμη για να απομακρυνθεί από το κακοποιητικό περιβάλλον. Επίσης, ένας ισχυρός παράγων που δύναται να κρατήσει μια γυναίκα στο κακοποιητικό περιβάλλον είναι η σκέψη, η οποία δυστυχώς έχει βαθιές κοινωνικές ρίζες, ότι είναι προτιμότερο για τα παιδιά να μεγαλώσουν με τους δύο γονείς στο ίδιο σπίτι παρά τις βίαιες μεταξύ τους συγκρούσεις. Παράλληλα η έλλειψη εμπιστοσύνης στις δικές της δυνάμεις την κρατούν πίσω. Στο σημείο αυτό επομένως πρέπει να καταστεί κατανοητό ότι το να μεγαλώνει ένα παιδί σε ένα συγκρουσιακό περιβάλλον με βία, με σοβαρότατες δυσλειτουργίες είναι επιβλαβές για τα παιδιά και εν δυνάμει απειλητικό για τη σωματική και την ψυχική τους υγεία. Πρόσφατα άλλωστε αναφερθήκαμε και στο πλαίσιο της ενημερωτικής εκπομπής που παρουσιάζετε με την κ. Ρέβη στο OPEN «Τώρα Μαζί» στις δυσμενείς επιπτώσεις της ενδοοικογενειακής βίας στα ανήλικα θύματα.
Μπορεί ακόμα η γυναίκα να δέχεται πιέσεις από το συγγενικό της περιβάλλον να μείνει και να «υπομείνει». Οι πιέσεις αυτές, οι οποίες πηγάζουν και από βαθιά ριζωμένες στερεοτυπικές αντιλήψεις για τη θέση και τον ρόλο της γυναίκας, σε αρκετές περιπτώσεις είναι δυστυχώς πολύ ισχυρές, Άξιο επισημάνσεως είναι ότι, πέρα από τις πιέσεις, μέλη του συγγενικού και φιλικού περιβάλλοντος ενδέχεται να της επιρρίπτουν ακόμα και ευθύνες για την κακοποιητική συμπεριφορά του συζύγου/συντρόφου, ότι εκείνη έχει μια συμπεριφορά που πυροδοτεί τη συμπεριφορά του δράστη! Παράλληλα, σε κάποιες υποθέσεις η έλλειψη οικονομικών πόρων και η έλλειψη σταθερής εργασίας δύναται να αποθαρρύνουν μια γυναίκα από τη γενναία απόφαση να απομακρυνθεί από την κακοποιητική σχέση. Επομένως, η σύγχρονη γυναίκα πρέπει να ενδυναμωθεί περισσότερο, να χειραφετηθεί και μέσω της εκπαίδευσης της νέας γενιάς να εμπεδωθεί η έννοια του «σεβασμού» στις ανθρώπινες σχέσεις. Οφείλουμε να αναδείξουμε έναν ακόμα κρίσιμο παράγοντα που αφορά στο ότι για αρκετές γυναίκες θύματα βίας αυτή είναι η «κανονικότητά» τους, αυτά είναι τα βιώματα που έχουν από το δικό τους οικογενειακό περιβάλλον, ζώντας από τα παιδικά τους χρόνια με έναν κακοποιητικό πατέρα και με μια μητέρα που υπέμενε για χρόνια τη βία. Ως εκ τούτου αδυνατούν ή καθυστερούν να αντιληφθούν ότι βιώνουν μια κακοποιητική κατάσταση και ότι χρειάζονται βοήθεια. Σαφώς, σε κάθε υπόθεση πρέπει να εξετάζουμε τα δικά της, ειδικά χαρακτηριστικά.
- Ποιος είναι ο ρόλος των ΜΜΕ σήμερα ως προς την ενημέρωση του κοινού για το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας;
Ο ρόλος των ΜΜΕ είναι κομβικής σημασίας, γιατί το ευρύ κοινό ενημερώνεται και λαμβάνει κοινωνικά μηνύματα μέσα από τον τρόπο δημοσιογραφικής κάλυψης υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας και απεικόνισης κρίσιμων ζητημάτων σχετικών με την ενδοοικογενειακή βία. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να καταπολεμηθεί ο στιγματιστικός λόγος που καταγράφεται στα ΜΜΕ κατά την κάλυψη υποθέσεων και οδηγεί σε δευτερογενή θυματοποίηση. Στο πλαίσιο αυτό και σύμφωνα με τις αρχές του Κώδικα Δεοντολογίας για την Απάλειψη του Σεξισμού στον Δημοσιογραφικό λόγο[1], το θύμα δεν πρέπει να κατηγορείται άμεσα ή έμμεσα για τη βία που υφίσταται ή υπέστη (victim–blaming). Τονίζεται επίσης στον εν λόγω Κώδικα ότι υπεύθυνος για την κακοποιητική συμπεριφορά είναι ο φορέας της. Αντί άμεσα ή έμμεσα να εγκαλούνται τα θύματα γιατί δεν μίλησαν, γιατί δεν έφυγαν, γιατί δεν αντέδρασαν πιο σθεναρά, είναι πιο ορθό να ασκείται έλεγχος στην πολιτεία για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων προστασίας των θυμάτων, λειτουργίας προσβάσιμων υπηρεσιών κλπ.
Αναμφίβολα, ο ρόλος των ΜΜΕ στη σύγχρονη εποχή μπορεί και πρέπει να ενισχυθεί ακόμα περισσότερο, ως προς την σε βάθος ενημέρωση του κοινού για τις νομικές-ποινικές, εγκληματολογικές αλλά και κοινωνικές διαστάσεις του φαινομένου.
- Για όλα αυτά τα πολύ σοβαρά ζητήματα θα έχει την ευκαιρία το ευρύ κοινό να ενημερωθεί στην επιστημονική εκδήλωση που διοργανώνετε, η οποία μάλιστα τελεί υπό την αιγίδα του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ. Θα μας δώσετε περισσότερες πληροφορίες για τη συγκεκριμένη εκδήλωση;
Βεβαίως, αφού πρώτα σας ευχαριστήσω θερμά και εσάς προσωπικά, κ. Χαριτάτε και τον ιστότοπο propago για την πολύτιμη υποστήριξη της επιστημονικής μας εκδήλωσης, η οποία διοργανώνεται με αφορμή τον ετήσιο απολογισμό του επιστημονικού έργου του CRIME & MEDIA LAB του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος, στο οποίο έχω την τιμή και τη χαρά να είμαι Επιστημονική Υπεύθυνη. Κεντρικό θέμα μας είναι «Η Ενδοοικογενειακή Βία και η Προστασία των Θυμάτων». Η εκδήλωση θα λάβει χώρα την Πέμπτη 6 Ιουνίου 2024 και ώρα 18.00, στην αίθουσα «Γεώργιος Καράντζας» στον 1° όροφο του Μεγάρου της ΕΣΗΕΑ (Ακαδημίας 20, Αθήνα). Ένα πάνελ εξαίρετων επιστημόνων θα αναδείξει θεματικές που καλύπτουν τόσο την ποινική προσέγγιση του φαινομένου όσο και τις εγκληματολογικές και κοινωνικές του διαστάσεις. θα μιλήσουμε επίσης για τη διεθνή εμπειρία, για τον ρόλο των ΜΜΕ στην ενημέρωση του κοινού, για την αναγκαιότητα αποφυγής στιγματιστικού λόγου και για άλλα πολύ σημαντικά ζητήματα. Στο πάνελ θα βρίσκονται οι: Γιάννης Πανούσης, Ομ. Καθηγητής Εγκληματολογίας ΕΚΠΑ, Παναγιώτης Παπαϊωάννου, Ποινικολόγος, Δρ. Εγκληματολογίας, Δρ. Αναστασία Χαλκιά, Επιστημονική Συνεργάτιδα, Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), Γενική Γραμματέας Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕΜΕ), Μάρθα Λεμπέση, Κοινωνιολόγος-Κοινωνική Ερευνήτρια, ΜΔΕ Εγκληματολογίας, Διευθύντρια Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.) και η ομιλούσα, ως Επιστημονική Υπεύθυνη του CRIME & MEDIA LAB. Παρέμβαση θα πραγματοποιήσει η Εκπρόσωπος Τύπου Ελληνικής Αστυνομίας, Αστυνόμος Β’ Δημογλίδου Κωνσταντία. Θα παρουσιαστούν στη συνέχεια τα πορίσματα μελετών που διεξήχθησαν στο Crime & Media Lab για το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας από τα μέλη του: Μαλού Βαγιανάκη, Διαμεσολαβήτρια, Ειδική Παιδαγωγός, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια στο ΠΜΣ «Εγκληματολογικές και Ποινικές Προσεγγίσεις της Διαφθοράς, του Οικονομικού και του Οργανωμένου Εγκλήματος» του ΕΑΠ, Παναγιώτα Γιάγκου, Εγκληματολόγος, Μέλος της Αστυνομίας Κύπρου, Ελληκαίτη Κουρτάκη, Ασκ. Δικηγόρος (ΔΣΑ). Την εκδήλωση θα συντονίσει η Ευαγγελία Ανδρουλάκη, Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Εγκληματολόγος ΜΔΕ, Υπ. Διδάκτορας ΠΑΔΑ, μέλος ΔΣ ΚΕ.Μ.Ε. Χαιρετισμό εκ μέρους της ΕΣΗΕΑ θα απευθύνει η Αριάδνη (Άρια) Αγάτσα, Δημοσιογράφος, Α’ Αντιπρόεδρος ΕΣΗΕΑ. Χαιρετισμό εκ μέρους του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος θα απευθύνει ο Αντιπρόεδρος ΚΕ.Μ.Ε. Δρ. Φώτιος Σπυρόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Ποινικού Δικαίου στο PhilipsUniversity, Δικηγόρος. Όπως προείπα, δημοσιογραφικός Υποστηρικτής της επιστημονικής εκδήλωσης είναι ο ιστότοπος στον οποίο τα τελευταία χρόνια αρθρογραφώ Propago
Η επιστημονική εκδήλωση θα βιντεοσκοπηθεί και θα δημοσιευθεί στον ιστότοπο blod.gr, που αποτελεί μία πρωτοβουλία του Ιδρύματος Μποδοσάκη για τη διάδοση της επιστημονικής γνώσης. Σημαντικό ασφαλώς να αναφέρουμε ότι η εκδήλωση είναι ανοιχτή στο κοινό, με ελεύθερη είσοδο. Σας περιμένουμε, επομένως, για να ενώσουμε τη φωνή και τις δυνάμεις μας.
Η Αγγελική Καρδαρά είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Φιλόλογος, με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία.
Είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E–Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.) και Επιστημονική Υπεύθυνη του Crime & Media Lab (ΚΕ.Μ.Ε.) που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Είναι επίσης εκπαιδεύτρια στο Social Dynamo του Ιδρύματος Μποδοσάκη και διδάσκει ενότητες που αφορούν τις δεξιότητες έρευνας, τον στιγματιστικό λόγο και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση), Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους (εκδόσεις Παπαζήση), Έγκλημα & Γυναίκα: Επιστημονικός Λόγος και Μιντιακές Απεικονίσεις για την Εγκληματικότητα και τη Θυματοποίηση Γυναικών (εκδόσεις Παπαζήση).
[1] Σεραφείμ Α. (2023). «Κώδικας Δεοντολογίας: Για την απάλειψη του σεξισμού στον δημοσιογραφικό λόγο». Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου: Αθήνα. URL: kodikas-deontologias.pdf (hlhr.gr). Η διαδικτυακή πηγή ανακτήθηκε στις 25-6-2024.
