Οι αλλαγές που επέφερε ο Νέος Κ.Ο.Κ στην Ποινική μεταχείριση των παραβατών- οδηγών.
Τι ίσχυε μέχρι τώρα στην ποινική μεταχείριση των παραβατών του Κ.Ο.Κ;
Μέχρι τώρα ίσχυε το άρθρο 290 Α του Ποινικού Κώδικα, όπως τροποποιήθηκε μέχρι και το 2024 και παρατίθεται αυτούσιο.
«1. Όποιος κατά τη συγκοινωνία στους δρόμους ή στις πλατείες: α) οδηγεί όχημα, μολονότι δεν είναι σε θέση να το πράξει με ασφάλεια εξαιτίας της κατανάλωσης οινοπνεύματος ή χρήσης ναρκωτικών ουσιών ή λόγω σωματικής ή πνευματικής εξάντλησης ή β) οδηγεί όχημα σε εθνικές ή περιφερειακές οδούς αντίστροφα στο ρεύμα της εκάστοτε κατεύθυνσης ή σε πεζοδρόμους, πεζοδρόμια ή πλατείες, ή οδηγεί όχημα που είναι τεχνικά ανασφαλές ή με ανασφαλή τρόπο φορτωμένο ή προβαίνει κατά την οδήγηση σε επικίνδυνους ελιγμούς ή μετέχει σε αυτοσχέδιους αγώνες, ή γ) οδηγεί όχημα i) σε αυτοκινητόδρομο ή σε οδό ταχείας κυκλοφορίας με ταχύτητα που υπερβαίνει το επιτρεπόμενο όριο ταχύτητας κατά τουλάχιστον εξήντα (60) χλμ. ανά ώρα και αν πρόκειται για λεωφορείο ή φορτηγό αυτοκίνητο, κατά τουλάχιστον τριάντα (30) χλμ. ανά ώρα, ii) εντός κατοικημένης περιοχής ή σε άλλο οδικό δίκτυο με ταχύτητα που υπερβαίνει το επιτρεπόμενο όριο ταχύτητας κατά τουλάχιστον σαράντα (40) χλμ. ανά ώρα και αν πρόκειται για λεωφορείο ή φορτηγό αυτοκίνητο, κατά τουλάχιστον είκοσι (20) χλμ. ανά ώρα, ή δ) οδηγεί όχημα στη λωρίδα έκτακτης ανάγκης (Λ.Ε.Α.) εκτός των περιπτώσεων αποκλειστικού προορισμού της, τιμωρείται, αν δεν προβλέπονται βαρύτερες κυρώσεις σε άλλες διατάξεις:
αα) με φυλάκιση έως τρία (3) έτη, αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κοινός κίνδυνος σε ξένα πράγματα,
ββ) με φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους, αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο,
γγ) με κάθειρξη έως δέκα (10) έτη, αν η πράξη είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη ή προκάλεσε σημαντική βλάβη σε κοινωφελείς εγκαταστάσεις,
δδ) με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα (10) ετών, αν η πράξη είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο άλλου. Αν προκλήθηκε ο θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει ισόβια κάθειρξη.
2. Όποιος στις περιπτώσεις της προηγούμενης παραγράφου οδηγεί επικίνδυνα από αμέλεια και από την πράξη του αυτή μπορεί να προκύψει κοινός κίνδυνος για ξένα πράγματα ή κίνδυνος για άνθρωπο, τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο (2) έτη ή χρηματική ποινή.
Ποιες αλλαγές επέφερε ο Νέος Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας στις ποινές των παραβατών;
Ο Νέος Κώδικας οδικής κυκλοφορίας που πολύ πρόσφατα δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ ως Νόμος του κράτους (Ν. 5209/2025) επέφερε πολύ σημαντικές αλλαγές στις ποινές, στην επαύξηση του ποσού των διοικητικών προστίμων και στη διάρκεια της αφαίρεσης διπλώματος και άδειας κυκλοφορίας των οδηγών που παραβιάζουν τον Κ.Ο.Κ.
Εδώ δεν θα μας απασχολήσουν τα τελευταία, αλλά θα εστιάσουμε σε τέσσερις σημαντικές νομοθετικές αλλαγές στην ποινική μεταχείριση των παραβατών οδηγών.
- Η σημαντικότερη ποινική μεταβολή που θεσπίστηκε είναι η αυτοτελής ποινική μεταχείριση της οδήγησης υπό την επήρεια αλκοόλ σύμφωνα με το άρθρο 46 παρ 7 του Ν. 5209/2025.
Πλέον αν ανιχνευτεί συγκέντρωση οινοπνεύματος μεγαλύτερη από 1,10 g/l στο αίμα με τη μέθοδο της αιμοληψίας ή 0,60 χιλιοστών του γραμμαρίου ανά λίτρο με τη μέθοδο του εκπνεόμενου αέρα στο αλκοτέστ του οδηγού, τότε ο παραβάτης τιμωρείται πέραν από πρόστιμο και αφαίρεση διπλώματος με φυλάκιση από δύο μήνες το λιγότερο μέχρι πέντε έτη το πολύ.
Και η διαφορά με το παλιό νομικό καθεστώς είναι ότι δεν απαιτείται να αποδειχθεί ότι υπήρξε ζημιογόνο αποτέλεσμα ή έστω κίνδυνος πρόκλησης βλάβης ούτε χρειάζεται να αποδειχθεί ο κίνδυνος για να επιβληθεί η ποινή της φυλάκισης.
Θεωρείται δεδομένο και όχι ζητούμενο ότι όποιος οδηγεί έχοντας στον οργανισμό του τις παραπάνω ποσότητες αλκοόλ διαπράττει επικίνδυνη οδήγηση.
Ακόμη στο νέο Κ.Ο.Κ προβλέπεται ότι σε περίπτωση άρνησης του οδηγού να επιβληθεί σε αλκοτέστ θεωρείται αμάχητο τεκμήριο ότι έχει τις παραπάνω ποσότητες αλκοόλ στον οργανισμό του με τις αντίστοιχες ποινές που επιφέρουν, σύμφωνα με το άρθρο 46 παρ 6 του παραπάνω Νόμου.
- Δεύτερη ποινική μεταβολή είναι η αυστηροποίηση των ποινών που προέρχονται από παραλείψεις του οδηγού που προξενούν έκθεση του θύματος σε κίνδυνο ζωής μετά από ατύχημα ή δυστύχημα.
Μέχρι τώρα σύμφωνα με το άρθρο 306 παρ 1 Π.Κ αν κάποιος παρέλειψε να άρει τις συνέπειες πράξης που εξέθεσαν σε κίνδυνο ζωής τον παθόντα τιμωρούνταν με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών. Αν η πράξη που προκλήθηκε στον παθόντα είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη τιμωρούνταν με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών και αν είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο με κάθειρξη ως δέκα έτη.
Πλέον σύμφωνα με το άρθρο 47 παρ 4 του Ν.5209/2025 αν ο παθών περιήλθε σε κίνδυνο ζωής ο δράστης οδηγός τιμωρείται με κάθειρξη έως έξι ετών, αν επήλθε βαριά σωματική βλάβη με κάθειρξη ως δέκα έτη και αν η βλαπτική πράξη επέφερε ως αποτέλεσμα το θάνατο με κάθειρξη ως είκοσι έτη.
- Μια ακόμη σημαντική νομοθετική αλλαγή είναι η χρήση κινητού ως επιβαρυντική περίσταση κατά την οδήγηση στην περίπτωση που προκληθεί τροχαίο ατύχημα ή δυστύχημα.
Πλέον δύναται το δικαστήριο να διατάξει την άρση απορρήτου τηλεφωνικών κλήσεων στο θέμα της απόδειξης για να διαπιστωθεί αν κατά το χρόνο τέλεσης του ατυχήματος ή δυστυχήματος υπήρξε χρήση κινητού από τον οδηγό. Μέχρι στιγμής ήταν σε κάποιες περιπτώσεις δύσκολο στην απόδειξη να διαπιστωθεί αν ο οδηγός την ώρα του ατυχήματος μιλούσε στο κινητό του. Η χρήση κινητού κατά το χρόνο τέλεσης αδικήματος είναι πλέον επιβαρυντική περίσταση για την ποινική μεταχείριση του οδηγού.
- Τέλος αυστηροποιούνται οι ποινές για όποιον οδηγεί χωρίς δίπλωμα. Μέχρι σήμερα πέρα από διοικητικά πρόστιμα της τροχαίας και αφαίρεση διπλώματος το δικαστήριο μπορούσε να επιβάλλει ποινή φυλάκισης μέχρι ένα έτος. Πλέον μετά τις νέες νομοθετικές μεταβολές η ποινή φυλάκισης για κάποιον που οδηγεί χωρίς δίπλωμα μπορεί να είναι μέχρι δύο έτη.
Πέραν από τις συγκεκριμένες νομοθετικές αλλαγές που αφορούν την ποινική μεταχείριση των παραβατών, υπάρχει γενικά κάποια αλλαγή φιλοσοφίας του Νομοθέτη που διέπει συνολικά τον Νέο Κ.Ο.Κ?
Γενικά στο Νέο Κ.Ο.Κ παρατηρείται μια διαφορετική φιλοσοφία του νομοθέτη. Υπάρχουν σειρά από διατάξεις που τιμωρούν αυστηρά την υποτροπή του οδηγού σε πράξης μη συμμόρφωσης με τον Κ.Ο.Κ. Τιμωρείται με αυστηρότερες διοικητικές κυρώσεις όποιος επαναλαμβάνει πράξεις παράβασης του Κ.Ο.Κ.
Ακόμη παρατηρείται ιδίως με την αφαίρεση διπλώματος που παρατηρείται σε περιπτώσεις υποτροπής να γίνεται focus στον οδηγό του οχήματος και όχι στο ίδιο το όχημα, καθόσον στο παρελθόν ιδίως όταν οδηγοί διαθέτουν πάνω από ένα όχημα ή έχουν προσβάσεις σε οχήματα του κοινωνικού τους περιγύρου, η αφαίρεση της άδειας κυκλοφορίας ή τον πινακίδων να μην αρκούσε για την αποτροπή πράξεων που δεν συνάδουν με τη συνετή και ασφαλή οδήγηση.
Πώς κρίνονται με μια πρώτη ανάγνωση οι νέες αυστηρότερες ποινές;
Με μια πρώτη ανάγνωση κάποιες από τις αυστηρότερες ποινές που θεσπίστηκαν με σκοπό την πρόληψη των τροχαίων ατυχημάτων είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, καθώς αν ο νόμος εφαρμοστεί θα λειτουργήσει αποτρεπτικά στην πρόκληση των τροχαίων ατυχημάτων, καθώς τόσο τα πρόστιμα όσο και η αφαίρεση της άδειας οδήγησης για μεγαλύτερο διάστημα αλλά ιδίως οι απειλή των βαρύτερων ποινών ίσως κάνουν τους οδηγούς πιο προσεκτικούς. Όμως, η ποινικοποίηση της οδήγησης με ανίχνευση ποσότητας αλκοόλ στους οδηγούς χωρίς να αποδεικνύεται βλάβη ή έστω κίνδυνος για έννομα αγαθά, αντίκειται σε βασικές αρχές του ποινικού δικαίου. Βέβαια απ’ τη στιγμή που σκοπός του νομοθέτη είναι η πρόληψη των τροχαίων ατυχημάτων σε αυτό το πλαίσιο ίσως μπορούμε να δεχτούμε αυτή την υπέρμετρη ποινική μεταχείριση αν εκ του αποτελέσματος και κατά την εφαρμογή του νόμου στο μέλλον δούμε ότι εξυπηρετείται αυτός ο σκοπός.
Ωστόσο θα πρέπει να δίδονται περιθώρια ερμηνείας των νομοθετικών μεταβολών και να κρίνονται όλα τα συμβάντα δίκαια και κατά περίπτωση τόσο από τις αρμόδιες αστυνομικές αρχές όσο και από τα δικαστήρια. Η αυστηρότερη ποινικοποίηση αν εφαρμοστεί ανεξαίρετα χωρίς να αναζητήσουμε όλα τα αποδεικτικά μέσα για την αιτιώδη συνάφεια μεταξύ της συμπεριφοράς του οδηγού και την πρόκληση τροχαίου ατυχήματος ή δυστυχήματος μπορεί να οδηγήσει σε άδικη ποινική μεταχείριση. Είναι πιθανό, οδηγοί που έτυχε τη λάθος στιγμή να βρεθούν σε μία άβολη συνθήκη που δεν υπήρχε δόλος πρόκλησης ατυχήματος ή έστω επικίνδυνης οδήγησης, να τιμωρηθούν βαρύτερα από την ποινική απαξία της πράξης τους.
Ηρακλής Μουράβας, Δικηγόρος Βόλου, Μ.Δ.Ε Εμπορικού και Αστικού δικαίου
